Rozwód a unieważnienie małżeństwa

Czym jest rozwód, a czym unieważnienie małżeństwa? Rozwód jest to sądowe rozwiązanie małżeństwa, które było pod wszystkimi względami formalnymi ważne, a jedynie małżonkowie lub przynajmniej jedno z nich postanowiło związek małżeński zakończyć.

Upset couple lying back to back in bed
Rozwód a unieważnienie małżeństwa. Fotolia

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja jeżeli chodzi o unieważnienie małżeństwa. W tym przypadku małżeństwu brakuje jednego z formalnych elementów jakie są potrzebne do jego ważności.
Jednym z podstawowych wymogów jakie stawia się przed osobami pragnącymi wstąpić w związek małżeński jest osiągnięcie odpowiedniego wieku. W przypadku mężczyzn wynosi on zawsze 18 lat. W przypadku kobiet, wiek ten może wynosić nawet lat 16, o ile na małżeństwo wyrazi zgodę sąd. Jeżeli doszłoby do zawarcia związku małżeńskiego przez mężczyznę, który nie ukończył jeszcze lat 18, byłaby to podstawa do unieważnienia małżeństwa. W takim przypadku unieważnienia małżeństwa mogłoby żądać którekolwiek z małżonków. Jeżeli jednak w podanym przykładzie małżonek przed wytoczeniem powództwa osiągnąłby już 18 lat to żądanie unieważnienia małżeństwa byłoby wykluczone. Również, jeżeli kobieta zaszła w ciąże jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przypisanego wieku.

Choroba psychiczna a rozwód

Inne powody unieważnienia małżeństwa to np. choroba psychiczna występująca w momencie zawierania związku małżeńskiego lub też niedorozwój umysłowy. Należy jednak pamiętać, iż nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby. Powodem żądania unieważnienia małżeństwa może być także zbyt bliskie pokrewieństwo małżonków.
W polskim prawie małżeństwo cieszy się ochroną i jest w świetle prawa ważne do czasu, kiedy nie zostanie unieważnione prawomocnym wyrokiem sądowym. Nie jest to zatem, jak przyjmują niektóre systemy prawne, nieważność z mocy samego prawa. Jeżeli ktoś chce się powołać na nieważność małżeństwa musi najpierw wykazać ją w sądzie.
Jakie są skutki unieważnienia małżeństwa? Odpowiedzi udziela art. 21 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z tym przepisem do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunków małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie.

Co to w praktyce oznacza?

Małżonkowie mogą w określonych okolicznościach domagać się od siebie alimentów. Majątek nabyty przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa, uznanego później za nieważne podlega tym samy przepisom, co w przypadku rozwodu. Z drugiej jednak strony małżonkowie wracają automatycznie do poprzedniego nazwiska, znikają również więzi powinowactwa, jakie powstały między rodzinami obu małżonków. Jak widać zatem pod wieloma względami skutki rozwodu i unieważnienia małżeństwa są sobie bliskie. Dzieci wspólne nadal traktowane są jak dzieci pochodzące z małżeństwa. Oznacza to m.in., iż do określenia ich pochodzenia stosuje się domniemanie ojcostwa określone w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
W prawie kanonicznym istnieje jedynie możliwość unieważnienia małżeństwa, które potocznie i niepoprawnie określane jest czasem jako „rozwód kościelny”. Jest to nawyk językowy o tyle błędny, iż doktryna kościoła nie dopuszcza rozwodów w ogóle.

Aplikant adwokacki Łukasz Piotr Supera